Resultaat en prestatie doden de creativiteit

Resultaat en prestatie doden de creativiteit

We denken dat we creatief zijn als we iets moois hebben gemaakt of iets wat heel nuttig of praktisch is. Toch heeft dit niets met creativiteit te maken. Waarom? Omdat het een eindresultaat betreft. Zoals de dood het eindresultaat is van ons leven, zo is het eindresultaat van een creatief proces niet meer creatief. Het is een relict of residu van wat ooit creatief is geweest. Je kunt creativiteit dus ook helemaal niet beoordelen. Je kunt je creativiteit alleen laten ontstaan en verder ontwikkelen zonder resultaatgerichtheid of prestatiegerichtheid. Tegen een boom sta je ook niet te schreeuwen: "Groei nou!!! Kom op je kan het!!!" Creativiteit is het natuurbesef in ons. Mensen kunnen net zoals de natuur dingen laten ontstaan. Komt daar dwang of prestatie aan te pas, dan spreek je niet meer van een natuurlijk proces, dus geen creatief proces.

Natuurlijk kun je genieten van een eindresultaat als souvenir van creativiteit, maar de creativiteit zelf vind je en ervaar je alleen tijdens het creatieproces. Op het moment dat je resultaatgericht of prestatiegericht bezig bent, dan spreek je ook niet van een creatieproces. Je bent de natuur in je dan aan het forceren. Zo werkt het niet. Creativiteit is een constante spontane verandering door steeds maar te blijven aanpassen. Creativiteit is een oneindig zoeken met als einde het resultaat. Je kunt een levende in vrijheid groeiende boom goed vergelijken met creativiteit.

Op school en vooral op de basisschool zouden de creatieve vakken dan ook niet beoordeeld moeten worden. Om het creatieve proces verder te ontwikkelen is er wel begeleiding nodig. Als dit proces wel wordt beoordeeld leren kinderen dat hun creatie nuttig moet zijn. Ze moeten presteren om een positieve beoordeling te krijgen. De creatie wordt nuttig, omdat ze er iets mee kunnen bereiken. Een boom vraagt zich ook niet af of hij het puntje van het dak zou kunnen bereiken. Hij groeit gewoon op zijn eigen manier. Kinderen worden al aan alle kanten bijgeschaafd en bewerkt en als volwassene staan we daar niet eens meer bij stil. Alleen in onze creativiteit vinden we nog de ultieme vrijheid. In deze oneindige ruimte kunnen we spelen en ontdekken wie we in onze diepste kern zijn.

Creativiteit is onze gave om natuurlijk te scheppen. Als we deze creaties gaan forceren, dan gaan we verkeerd met deze kostbare gave om. We moeten dus leren hoe we met onze superkracht om moeten gaan. Deze kracht kan anders ook een vernietigende kracht worden. We kunnen ons zelf bijvoorbeeld met onze verbeeldingskracht verlammen van angst. We kunnen onszelf met onze gedachtekracht helemaal gek maken. We kunnen er wapens mee maken die de hele mensheid en planeet kunnen vernietigen. Ook dit is ongecontroleerde creativiteit. Een natuurlijk proces is geen losgeslagen proces. Het is een aftasten en zoeken naar de meest harmonieuze weg. Het is een balans tussen onze gedachten, onze gevoelens en de ervaringen die wij opdoen in de buitenwereld. Het is dus ook belangrijk dat onze omgeving ons bepaalde vaardigheden leert, maar deze moeten voor een creatief proces kunnen samensmelten met onze binnenwereld.

Dit samensmelten gebeurt in het tussengebied. Creativiteit kan dus alleen ontstaan in Tussenland. Je moet er als mens op letten om tijd en ruimte in je hoofd en in je omgeving vrij te maken zodat deze plek kan ontstaan. Scholen en bedrijven die creatieve medewerkers of leerlingen willen zouden hier rekening mee moeten houden. Er moet ruimte zijn voor ieders Tussenland, want anders kan creativiteit niet ontstaan en groeien. Creatieve mensen hebben een speelruimte nodig waar ze niet hoeven te presteren en nuttig hoeven te zijn. De enige manier waarop je creativiteit kunt sturen is door ze in een bepaalde richting vrijheid te geven. Een boom kan door beton heen groeien door het besef dat hij achter het beton in vrijheid verder kan groeien. Creativiteit kan omgaan met een enorme weerstand als het maar kan vechten voor vrijheid en bestaansrecht. Er moet dan wel vrijheid of hoop op vrijheid in het spel zijn, want anders komt creativiteit niet tevoorschijn. Dat vrijheidsbesef en het oplossen van problemen zijn onmisbare ingrediënten om creativiteit te laten ontstaan. Het is altijd een natuurlijk zoeken naar oplossingen.

Toch kunnen we met eindresultaten ook creatief zijn. We kunnen van een baksteen een huis maken. We kunnen met verf een schilderij maken. Bakstenen en verf zijn ook resultaten van een proces waar we weer creatief mee aan de slag kunnen gaan. Een mens is altijd creatief, omdat ons leven een creatief proces is. Het is juist de kunst om met deze creativiteit positief om te gaan. Doe je dat niet, dan blijf je niet bij jezelf. Het is de bedoeling dat we onze persoonlijke creativiteit, dus onze eigen stijl, ons eigen ik ontdekken. Een talent is tegenwoordig niet wie je bent, want door beoordelingssystemen geven deze talenten alleen aan wat je omgeving goed aan jou vindt. Je echte talent is dat wat jij het leukste en meest zinvolle vindt om te doen. Je hoeft daar juist helemaal niet goed in te zijn, maar omdat het natuurlijk aanvoelt is het waar je echt talent voor hebt. Door creativiteit zonder prestatiedrang kom je hier achter.

Doordat we moeten presteren en een resultaat voor de buitenwereld moeten behalen zitten we niet op ons juiste pad. We geloven in valse aangeprate talenten, omdat we er goed voor de buitenwereld in zijn en hierdoor worden we niet wie wij zouden moeten zijn. Prestatie, resultaat, efficiëntie, functionaliteit, nuttigheid, etc. zijn dus woorden waar creativiteit allergisch voor is. Een boom of een spelend kind kan hier ook niets mee. De natuur kan hier helemaal niets mee. Het zijn bedenksels van de mens omdat het nog steeds bang is voor zijn bewustzijn. We grijpen ons, uit angst voor het onbekende, vast aan alles wat op ons pad komt. Als je de ware creativiteit wil laten ontstaan moeten we juist alles loslaten. Dan pas kunnen we onze creativiteit samen laten werken met de natuur. Als we dit hebben geleerd zal de wereld er heel anders uitzien. We krijgen dan vertrouwen in de wereld waar we terecht zijn gekomen na onze geboorte. We bouwen, rennen, vliegen en springen als kippen zonder koppen en weten nog niet hoe we met onze creativiteit positief moeten omgaan. Dit inzicht krijg je door te leren begrijpen hoe een puur creatie proces in zijn werk gaat.

Door zelf te beeldend te creëren kun je al je natuurlijke resultaten bestuderen. Deze beelden krijg je alleen op papier als het creatie proces puur is. Als je omgeving dit proces gaat forceren, dan kloppen de beelden niet meer. het is belangrijk voor de begeleiding dat ze problemen creëren die opgelost moeten worden, maar de oplossingen moeten vanuit jezelf komen. Deze moet je niet forceren, maar laten ontstaan. Dan pas spreek je van creativiteit.

 Jeroen Boerstra