Het wonder van het creatieproces 

Het wonder van het creatieproces

Als je het woord creatieproces opzoekt op Google, dan word je overladen met schema's en grafieken. Creatie betekent schepping of is iets nieuws maken, een nieuw object of entiteit, of een nieuwe verschijningsvorm van een bestaand object. Doordat de maatschappij vooral gefocust is op resultaat, nuttigheid, productie, winst en prestatie hebben we het creatieproces behoorlijk onpersoonlijk en daarom levenloos gemaakt. We verwarren het creatieproces met innovatie. Bij innovatie gaat het erom producten en diensten op een betere en effectievere manier aan te pakken. Innovatie is slechts een minuscuul deeltje van het oneindig grote creatieproces. Inventiviteit mist dus echte creativiteit.

Je spreekt van creatieve mensen als ze inzicht hebben in het creatieproces zelf en niet in het eindresultaat daarvan. Het creatieproces kun je zien als een levend organisme. Het veranderd en ontwikkeld zich elke seconde van de dag. Als je het als een levend organisme ziet, dan begin je ook gemakkelijker alle eigenschappen te herkennen en te begrijpen, omdat je zelf een levend organisme bent. Je kunt het creatieproces leren te begrijpen door vooral jezelf te bestuderen. De meest concrete, overzichtelijke en dus beste manier is door te leren tekenen. Dat klikt misschien wat te eenvoudig, maar door te tekenen kom je alle aspecten van het creatieproces tegen. Het mooie van een tekening is dat het creatieproces zichtbaar wordt. Je kunt het dus van begin tot eind analyseren en bestuderen. Het is alleen de kunst om tussen de vormen, lijnen en kleuren te kunnen kijken. Het gaat hierbij niet zozeer om wat je tekent, maar hoe je het tekent. We streven uiteindelijk naar een optimaal creatieproces en als je dat lukt, dan begrijp je ook de werking daarvan. Je kunt een creatieproces niet uitleggen in woorden. Je moet het doen om het te begrijpen. Het mooie van een tekening is dat je ziet wat je doet. Je ziet en voelt iets ontstaan. Dat ontstaan van iets is een levend proces en niet mechanisch. Het gaat bij een creatieproces dus ook niet om je bepaalde technieken aan te leren. Het gaat om het vinden van je eigen stijl van inzicht. Je streeft naar een harmonie tussen de buitenwereld en jezelf. Er is pas sprake van een creatieproces als er een fijne balans is gevonden. Een goed eindresultaat is dan slechts een bijproduct van het hele proces.

Er zijn maar weinig werksituaties (bedrijven) die echt gebruikmaken van een creatieproces. Wat dat aangaat kan er aan effectiviteit nog heel wat verbeterd worden. Als we het hele manier van werken gaan vergelijken met een levend wezen, dan krijg je de ultieme groepsdynamiek, want de groep maakt dan deel uit van het organisme. Dit kun je alleen realiseren als iedereen van de groep weet wat een creatieproces eigenlijk is.

Tekenen is het beste middel om inzicht te krijgen in het creatieproces. Een tekening laat altijd het geheel van de gemaakte creatie zien. Kleine kinderen weten dit onbewust en beginnen al op zeer jonge leeftijd te krassen op papier. Ze willen weten waar ze terecht zijn gekomen na hun geboorte. Ze ervaren een wereld om hun heen en een wereld in zichzelf. Deze twee werelden komen samen op het papier door te krassen. Na een tijdje krijgen de krassen een betekenis en beginnen ze meer bewust te vormen en te creëren. Ze beginnen de basiswetten van het creatieproces te begrijpen: Als ik niets doe, dan komt er ook niets op papier. Ik kan mijn eigen vormen en kleuren zelf bepalen. Ik maak mijn eigen veilige wereldje.

Het is daarom van groot belang dat kinderen op de basisschool heel veel tekenen, want als ze weten hoe een creatieproces werkt in het klein, dan kunnen ze het ook bewust toepassen in het groot. Ze kunnen hun bevindingen niet alleen toepassen in hun werk, maar vooral in het vormen van zichzelf, de omgang met de buitenwereld en de vorming van hun hele leven. Tekenen is dus de basis van levenskunst. Door kinderen altijd maar vrij te laten tekenen komen ze niet verder. Ze komen uiteindelijk vast te zitten op het punt dat ze het creatieproces beginnen te ervaren. Dan beginnen de problemen en dan hebben ze de juiste begeleiding nodig om verder te komen. Ze moeten het getekende leren te begrijpen en verder ontwikkelen. Het is op zo'n moment allemaal niet zo eenvoudig meer en de vormen komen niet op papier zoals ze het graag zouden willen. De werkelijkheid begint een raadsel te worden. Tekenen is de meest duidelijke vorm van een creatieproces waarin alle talenten, pluspunten, blinde vlekken, moeilijkheden, problemen, schaduwkanten en tekortkomingen. Een tekening werkt als een confronterende spiegel. Het laat de buitenwereld en je innerlijke wereld samensmelten door middel van een creatieproces. Het is de kunst om het proces zelf te leren begrijpen en niet zozeer het eindresultaat. Het resultaat is slechts het antwoord van een optelsom van alles wat er daarvoor is gebeurd. Deze uitkomst is niet anders dan de dood, het einde van het proces. Het is een herinnering van iets wat er is geweest. Het einde van een creatieproces is het begin van een nieuwe.

Alle aspecten die je bij het tekenen toepast, zijn precies gelijk aan die van het leven zelf. Alleen worden ze inzichtelijk gemaakt door middel van beelden die je zelf creëert. Als je eenmaal weet hoe jij deze beelden het beste kan laten ontstaan, dan weet je een creatieproces goed te te passen. Het zijn universele wetten die gelden voor elk creatieproces, dus ook voor het ontwikkelen van een eigen ik met een eigen leven. Door je eigen stijl van zijn te ontdekken en verder te ontwikkelen leer je hoe je op je eigen oorspronkelijke manier kan bijdragen aan de wereld. Je leert hoe je voor jezelf op de eerlijkste manier zinvol kunt zijn. Inzicht in het creatieproces schept harmonie.

Levensaspecten

Het klink misschien gek, maar door te tekenen krijg je onbewust veel levenswijsheid. Je leert op een veilige manier omgaan met ongeduld, met fouten maken en doorzettingsvermogen. Je leert hoe je echt kan genieten van dingen, je te verwonderen, je te inspireren, intrinsieke motivatie en met tegenslagen omgaan. Je leert omgaan met emoties en leert nieuwe gevoelens kennen. Je leert om te gaan met irritaties en frustraties. Je leert je hoe je je het beste kant uiten en al je schaduwkanten kennen. Je leert alles over jezelf en hoe jij de werkelijkheid ervaart. Je leert je eigen visie kennen en deze verder te ontwikkelen. Je leert je flexibel op te stellen. Je leert om te gaan met alle omstandigheden die je ook in het echte leven kunt tegenkomen. Vreugde, verdriet, leegte, gemis, eenzaamheid en dankbaarheid. Ik kan zo wel door blijven gaan. Door zelf een wereld te leren creëren voel je zelf alle verantwoordelijkheid. Je wilt deze wereld voor jezelf zo goed mogelijk maken. Iedereen wil ook zo'n goed mogelijk mens zijn. Door inzicht in het creatieproces begrijp je dat het allemaal niet zo eenvoudig is. Leren te genieten en dankbaarheid te voelen voor dit hele proces met alle ups en downs is prioriteit nummer één.

Het creatieproces blijft voor het grootste deel een mysterie. Daarom blijft het leven en alles wat we zelf creëren ook zo boeiend. Ik leer kinderen en volwassenen de basisvaardigheden van het creatieproces. Vooral door veel te tekenen en te schilderen. Dit zijn universele wetten die iedereen op zijn eigen manier toe kan passen. De totstandkoming van je eigen creatie wordt dan zichtbaar. Je eigen stijl van doen en zijn wordt duidelijk en dat kun je verder ontwikkelen. Alles wat bestaat is in beweging en veranderd elk moment in de tijd. Niets staat stil. Alles leeft. Door dit besef gaan je ogen open en begin je de wereld, het leven en jezelf helder te zien.

Jeroen Boerstra